สถานีตำรวจภูธรดำเนินสะดวก - ประวัติคลองดำเนินสะดวก

ประวัติคลองดำเนินสะดวก

ความเป็นมาคลองดำเนินสะดวก

อำเภอดำเนินสะดวก ในสมัยก่อนเป็นที่ราบลุ่ม มีป่าดงไผ่ และต้นเสือหมอบ ไม่มีคลองมากมายเหมือนเช่นในปัจจุบัน มีคลองธรรมชาติ เช่น คลองบางป่า คลองแพงพวย คลองสี่หมื่น คลองบางพัง คลองบางนกแขวก
ซึ่งแต่เดิมเป็นทางเกวียนและระแทะ (เกวียนสำหรับนั่ง ขนาดเล็ก เพื่อให้ไปได้เร็ว, เกวียนเล็กที่ใช้เทียมด้วยโค) มีน้ำไหลผ่านเฉพาะในฤดูน้ำหลาก (ฤดูฝน) เมื่อถึงฤดูแล้งจะไม่มีน้ำ

การคมนาคมส่วนใหญ่เดินด้วยเท้า หรือใช้พาหนะ เช่น ช้าง ม้า ทางน้ำใช้เรือพาย เรือแจว เรือใบ เรือสำเภา ในสมัยนั้น การเดินทางติดต่อกันทางเรือมีความสำคัญมาก จะเห็นได้ว่าที่ทำการของรัฐ เช่น
ที่ว่าการอำเภอ ฯลฯ จะสร้างอยู่ริมแม่น้ำหรือคลองเป็นส่วนใหญ่ การคมนาคมทางเรือระหว่างกรุงเทพมหานคร กับจังหวัดราชบุรี ในสมัยนั้น จะล่องมาตามลำแม่น้ำเจ้าพระยา เข้าคลองดาวคะนอง
ไปออกจังหวัดสมุทรสาคร แล้วเข้าคลองหมาหอนไปออกแม่น้ำแม่กลอง ที่จังหวัดสมุทรสงคราม และล่องเรือขึ้นไปถึงจังหวัดราชบุรี

ต่อมาพระบาทมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ได้ทรงพระราชดำริ เมื่อปี พ.ศ.2409 (ร.ศ. 89 ปีขาล อัฐศก ร.ศ.85 จ.ศ.1228) เห็นว่าการคมนาคมที่ไปมาระหว่างกรุงเทพฯ สมุทรสาคร
มีคลองภาษีเจริญที่ทำการสัญจรไปมาได้สะดวกดี แต่ถ้ามีคลองระหว่างกรุงเทพฯ สมุทรสงคราม และราชบุรีก็จะสะดวกขึ้นอีกเป็นอันมาก โดยที่อาศัยแม่น้ำแม่กลองเป็นสื่อกลางเมื่อเป็นคลองได้
การไปมาหาสู่ โดยทางน้ำก็จะมีความสามารถและคล่องตัวมากยิ่งขึ้น

ในปี พ.ศ.2409 นั้นเอง พระบาทสทเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ที่พระสมุหกลาโหม เมื่อครั้งยังพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น
พระปราสาทสิทธิ์ เป็นผู้อำนวยการขุดคลองที่เชื่อมจากแม่น้ำท่าจีนเริ่มจากปากคลองบางยาง อำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร กับแม่น้ำแม่กลอง ตำบลบางนกแขวก อำเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม
โดยมีสมเด็จพระยาบรมหมาศรีสุริยวงศ์ เป็นผู้ควบคุมดูแล และใช้กำลังของทหาร ข้าราชการ ประชาชน ตลอดจนชาวจีนที่มาอาศัยอยู่ในเมืองไทยใหม่ๆ ร่วมกันขุด การขุดดินนี้ใช้กำลังแรงงานของคนล้วนๆ
โดยที่ไม่ได้ใช้เครื่องจักรหรือเครื่องทุ่นแรงอย่างอื่นเลย คนจีนสมัยนั้นส่วนมากจะไว้ผมเปีย มาเป็นผู้รับจ้างขุด หากเป็นเดือนหงาย กลางคืนจะทำการขุดดินกันทั้งคืน เมื่อทำงานกลางคืนจะนุ่งเพียงผ้าเตี่ยวผืนเดียว
ขุดดินใส่ปุ้งกี๋แล้วก็หาบดินหรือแบกดินนั้น เอาดินไปทิ้งนอกเขตที่ต้องการ กลางคืนอากาศดี ไม่ร้อน ทำงานได้ดีตลอดทั้งคืนแล้วมาพักผ่อนตอตนกลางวัน เอาแรงไว้ทำงานตอนกลางคืนต่อไป

คลองดำเนินสะดวก เมื่อทำการขุดเสร็จแล้ว เดิมมีความยาวถึง 35 กิโลเมตร กว้างประมาณ 6 วา และลึก 6 ศอก แต่นานวันเข้าตลิ่งถูกน้ำพัดผ่านกัดเซาะ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นผลจากแรงกระทบของคลื่นเรือยนต์ประเภทต่าง ๆ
เป็นเหตุให้คลองขุดขยายกว้างขึ้นเป็น 10 วาบ้าง 15 วาบ้าง และบางแห่งกว้างถึง 20 วาก็มี ด้วยขนาดและความยาวของคลองที่ขุด ประกอบกับเป็นคลองที่สะดวกในการเดินทางตัดตรงไปหลายพื้นที่
ทำให้มีเจ้านายผู้ใหญ่หลายคนมาจับจองที่ดินซึ่งเป็นป่ารก ดงอ้อ ดงแขมพร้อมขุดคลองน้อย คลองซอยแยกจากคลองใหญ่ เพื่อเข้าสู่พื้นที่ของตน ป่าพงแขมเหล่านั้นจึงได้มีการปรับเปลี่ยนกลายเป็นเรือกสวนไร่นา
ต่อมากลายเป็นผลผลิตหลักของของชาวดำเนินสะดวก ในการทำมาหาเลี้ยงชีพ และเป็นสินค้าหลักที่สำคัญของตลาดน้ำแห่งนี้

เขตคลองดำเนินสะดวก มีระยะคลองที่ยาวมาก เป็นคลองที่ตรงไม่เหมือนคลองอื่นๆ ที่คดเคี้ยวไปมา เป็นคลองที่ขุดผ่านถึง 3 อำเภอ ใน 3 จังหวัด คืออำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร อำเภอดำเนินสะดวก
จังหวัดราชบุรี อำเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม ความยาวตลอดคลอง 35 กิโลเมตร เรียกว่าคลองดำเนินสะดวก โดยแบ่งระยะด้วยการปักหลักเขตตลอดทั้งคลอง มีจำนวน 8 หลัก เป็นระยะ ๆ ระยะ
เสาหลักหนึ่งถึงหลักหกมีระยะห่างกันโดยวัดทางน้ำยาวได้ 100 เส้น ส่วนหลักเจ็ด หลักแปด มีระยะห่างกัน 50 เส้น โดยแต่ละหลักจะมีเสาหินสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ 10 x 10 นิ้ว ปักไว้ที่พื้นดิน
และที่เสาหินนี้จะสลักและเขียนตัวเลขด้วยสีแดง ไว้ 3 ภาษา คือ ไทย โรมัน จีน

1. หลักศูนย์เริ่มต้นที่ปากคลองบางยางสู่แม่น้ำท่าจีน อ.กระทุ่มแบน ต.สมุทรสาคร ห่างจากประตูน้ำบางยางประมาณ 1 ก.ม. เศษ ประตูน้ำบางยางไปจนถึงหลักที่หนึ่ง ระยะทางได้ 4 ก.ม. การเรียกชื่อสถานที่นี้ คือ
ระหว่างหลักศูนย์ ถึง หลักหนึ่ง ไม่มีใครเรียกกันว่า หลักศูนย์ นิยมเรียกว่า ประตูน้ำบางยาง หรือก็ว่า ปากคลองบางยาง ซึ่งอยู่ในเขต อ.กระทุ่มแบน และ อ.บ้านแพ้ว จ.สมุทรสาคร

2. หลักที่สอง ตั้งอยู่ในเขต อ.บ้านแพ้ว จ.สมุทรสาคร

3. หลักที่สาม ตั้งอยู่ในเขต อ.บ้านแพ้ว จ.สมุทรสาคร

4. หลักที่สี่ ตั้งอยู่บริเวณวัดหลักสี่ อ.บ้านแพ้ว จ.สมุทรสาคร

5. หลักที่ห้า ตั้งอยู่หน้าวัดประสาทสิทธิ์ อ.ดำเนินสะดวก จ.ราชบุรี

6. หลักที่หก ตั้งอยู่ อ.ดำเนินสะดวก จ.ราชบุรี

7. หลักที่เจ็ด ต้นเขตหลักเจ็ดนี้มีวัดหลักหกรัตนาราม ตำบลศรีสุราษฎร์ ตั้งอยู่ ในเขตหลักเจ็ดที่เรียกเป็นหลักเนื่องจากมีระยะสั้นประมาณ 50 เส้น คือตอนต้นของหลักเจ็ดและตอนปลายหลักเจ็ด ก็มี
เรียกกันว่าหลักเจ็ด แต่เป็นส่วนน้อยไม่ค่อยเรียกกัน อยู่ในเขต อ.ดำเนินสะดวก จ.ราชบุรี

8. หลักที่แปด การเรียกระยะหลักต่างๆ ที่ผ่านมา รู้สึกว่าเขต หลักแปด ตอนปลายของหลัก จะเรียกชื่อกันว่า หลักแปด ก็ตอนปลายของหลัก 8 ที่มีระยะประมาณ 50 เส้น ตอนต้นไม่ค่อยเรียกกัน ซึ่งมีเขต อ.ดำเนินสะดวก
ติดต่อกับ เขต ต.บางนกแขวก อ.บางคนที จ.สมุทรสงคราม

งบประมาณในการขุดคลองดำเนินสะดวก ใช้เวลาขุดคลองในระยะ 2 ปีเศษ ขุดคลองตั้งแต่ พ.ศ.2409 ปีขาล ใช้งบประมาณ 1,400 ชั่ง เป็นเงิน 112,000 บาท โดยเป็นเงินของ

- พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 จำนวน 400 ชั่ง

- สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ ที่พระสมุหกลาโหม จำนวน 1,000 ชั่ง ถ้าเทียบเป็นเงินจากสมัยก่อน ต้องเอา 300 คูณ จะเป็นเงินได้ 33,600,000 บาท เงินในสมัยนี้มีค่ามาก ค่าแรงงานของผู้ชายวันละ 1 บาท ข้าวสารถังละ .60 สตางค์ ผ้าขาวม้าผืนละ .40 สตางค์ พิธีเปิดคลองในวันจันทร์ เดือน 7 ขึ้น 4 ค่ำ ตรงกับวันที่ 25 พฤษภาคม 2411 ปีมะโรง โดยพระราชทานนามคลองขุดใหม่นี้ว่า คลองดำเนินสะดวก แม่ค้าพายเรือขายสินค้าในคลองดำเนินสะดวก ริมคลองดำเนินสะดวก จะมีวัดต่าง ๆ ตั้งหลายวัด เช่น วัดหลักสี่ วัดประสาทสิทธิ์ วัดหลักหก วัดอุบลวรรณาราม วัดโชติทายการาม วัดเจริญสุขาราม บรรยากาศบริเวณด้านข้างโรงพักดำเนินสะดวก
....................................................................

ข้อมูลจาก www.damnoensaduak.com

< ก่อนหน้า		ถัดไป >

[ ย้อนกลับ ]